De oprichter van het Brabant-MBC is een internationale expert op het gebied van de infectie met de bacterie Helicobacter pylori; een bacterie die in de maag leeft en die je oploopt in de kinderjaren als de mucosale afweer nog niet is uitgerijpt. Als je in je kinderjaren besmet raakt met de Helicobacter bacterie dan blijft deze bacterie normaal gesproken de rest van je leven in je maag aanwezig. De bacterie nestelt zich in het slijmlaagje wat de maagwand bedekt. Het lichaam reageert hierop en er wordt een leger van ontstekingscellen in de maagwand opgesteld om ervoor te zorgen dat de bacterie niet het lichaam kan binnen dringen. Iedereen die de bacterie in zijn maag heeft; heeft dus ook een levenslange ontstekingsreactie van de maagwand; dit noemen we een gastritis. Deze chronische maagwandontsteking die 20 jaar, 30 jaar, 40 jaar of soms nog veel langer aanwezig blijft leidt uiteindelijk bij een bepaald percentage van de patiënten tot problemen. Ca 10% van de mensen die de bacterie als kind hebben binnengekregen ontwikkelen later in het leven een maagzweer.
Dat kan chronische maagklachten veroorzaken en pijn of een maagbloeding en soms zelfs kan een maagzweer door de maagwand heen etteren; waardoor er een gaatje in de maag ontstaat zodat er maagzuur in de buikholte loopt; dit noemen we een maagperforatie, dit is zeer pijnlijk en als dit gebeurt dan is ook direct een operatie nodig zodat de chirurg het gaatje weer dicht kan maken. Vroeger dachten we dat maagzweren werden veroorzaakt door het maagzuur en door stress en spanning en werden maagzuurremmers voorgeschreven. Deze verminderen tijdelijk de klachten, maar nadien kwamen de zweren én de klachten altijd weer terug. Het waren twee Australische artsen; Barry Marshall en Robin Warren die begin jaren tachtig ontdekten dat als je de bacterie behandelde met antibiotica de maagwandontsteking volledig verdween en dat daarna de maagzweren én de klachten ook definitief voor altijd wegbleven. Voor deze ontdekking hebben zij in 2005 de Nobelprijs voor de Geneeskunde ontvangen. Deze behandeling bestaat altijd uit een combinatie van meerdere medicamenten (antibiotica) en is nu opgenomen in alle richtlijnen. Het is nu dus de standaardtherapie geworden voor patiënten met gastritis en/of maagzweren. De standaard kuur geneest de infectie in 7 van de 8 patiënten; maar bij een kleine groep patiënten lukt het niet; ook niet na een tweede of derde kuur de bacterie uit te roeien. In het Brabant MBC is de kennis aanwezig om juist in deze moeilijke gevallen de bacterie dan alsnog weg te krijgen.
Helicobacter pylori en maagkanker
Als de chronische maagwandontsteking vele tientallen jaren bestaat kan dat ook leiden tot een versnelde veroudering van de maagwand; dit noemen we atrofie. In deze atrofische maagwand kan DNA beschadigd worden en dan ontstaat er onrust in de cellen van de maagwand. Uiteindelijk leidt dit ertoe dat bij 1-2% van de mensen die in de kinderjaren besmet is geraakt met de Helicobacter bacterie later in het leven maagkanker ontstaat. Maagkanker geeft vaak pas laat klachten en is op het moment dat het ontdekt wordt vaak niet meer genezend te behandelen. Uit studies is gebleken dat als je de bacterie behandelt de gastritis verdwijnt en ook de verdere achteruitgang naar atrofie en kanker wordt gestopt. Met andere woorden door de Helicobacter infectie vroeg in het leven te behandelen kan je voorkomen dat later in het leven maagkanker ontstaat. Daarom heeft de Wereld Gezondheid Organisatie (WHO) ook geadviseerd om, als je de bacterie hebt aangetroffen, je deze altijd moet behandelen. Ook moet je eerstegraads familieleden van maagkanker patiënten (dus broers; zussen, ouders en kinderen) ook onderzoeken om te kijken of zij de bacterie misschien ook in hun maag bij zich dragen. Als dat zo is moeten ze behandeld worden want eerstegraads familieleden van patiënten met maagkanker hebben statistisch ook een hogere kans om zelf later in het leven ook maagkanker te ontwikkelen.
De relatie tussen Helicobacter pylori en maagkanker heeft ons heel veel geleerd. Het betekent dat je kanker kan krijgen als je 70+ bent door een bacterie die je al in je kinderjaren hebt opgelopen. Het is dus een kanker die ontstaat door een chronische infectie met een bacterie. Het laat zien hoe belangrijk het is om goed te kijken naar de bacteriën en virussen die zich in ons lichaam hebben genesteld. Er is ontzettend veel onderzoek gedaan naar de basale processen die hierbij betrokken zijn en de vele chemische stofjes die een rol spelen. Veelal werd gedacht dat kanker vooral ontstond door erfelijke aanleg of door beschadiging van het DNA door straling of chemische bestanddelen, maar hier is nu goed gedocumenteerd dat een infectie die je oploopt in je jeugd de initiërende factor is van een proces wat vele tientallen jaren later eindigt met een kankergezwel. Dit is ook de reden dat er veel onderzoek is gedaan naar een vaccin tegen Helicobacter infectie; het idee hierachter was dat je door het vaccineren van grote groepen mensen maagkanker kan voorkomen. Tot op heden is dat echter niet gelukt. Er is echter wel een ander voorbeeld van een vaccin, gericht op een infectie, waarmee je kanker kan voorkomen. In het Rijks vaccinatie programma worden jongens en meisjes van 10 jaar in Nederland nu gratis twee keer gevaccineerd tegen het humaan papilloma virus (HPV). Het HPV-virus kan bij onbeschermde seks worden overgedragen. Bij velen ruimt het immuunsysteem het virus op; maar bij een deel van de mensen ontstaat er een chronische infectie in het baarmoedermond slijmvlies, deze ontsteking kan na 10-20 jaar uiteindelijk kanker veroorzaken. Het is niet ondenkbaar dat er ook andere kankers zijn die door een chronische infectie worden veroorzaakt.
Helicobacter pylori en lymfeklier kanker
In het bovenstaande hebben we laten zien dat een infectie die vroeg in het leven ontstaat vele jaren later kan leiden tot ziekte. Het toont het belang aan van het samenspel tussen de bacteriën en virussen om ons heen en ons eigen afweersysteem. Maar er is nog iets geks aan de hand met de Helicobacter bacterie en ook dit heeft ons weer veel geleerd over hoe infecties kunnen leiden tot ziekten later in het leven. Een andere ziekte die kan ontstaan door de levenslange aanwezigheid van een maagwandontsteking met Helicobacter pylori is het maligne lymfoom van de maag (lymfeklier kanker van de maag). Nu is het niet een kanker die ontstaat in het ontstoken slijmvlies van de maag zelf; maar een woekering van de afweercellen die in de maagwand aanwezig zijn om de Helicobacters in toom te houden.
Het zijn de lymfocyten; de cellen van het immuunsysteem die ook in de bloedbaan en in de lymfeklieren aanwezig zijn die op hol slaan en ongeremd gaan groeien. Meestal worden patiënten met een maligne lymfoom behandeld met bestralingen of met chemotherapie; maar we hebben ontdekt dat bij dit specifieke maaglymfoom dat niet altijd nodig is. Hier is namelijk gebleken dat als we er op tijd bij zijn en we de Helicobacter infectie uitroeien met antibiotica en de maagwandontsteking wordt genezen de woekerende lymfocyten vanzelf stoppen met groeien. Dat was nieuw voor de medische wereld; het genezen van een kwaadaardige ziekte met antibiotica. Het heeft ons veel inzicht gegeven in hoe een lymfoom ontstaat en mogelijk worden ook andere lymfomen veroorzaakt als reactie op een ergens in het lichaam aanwezige infectie waarvan we het bestaan nog niet kennen. Hoewel deze ziekte weinig voorkomt heeft het ons wel veel geleerd over de interactie tussen het immuunsysteem en chronische infecties.
En dan is er nog de ziekte Immuuntrombocytopenie (ITP), vroeger idiopathische thrombocytopenische purpura genoemd. Ook dit is een ziekte van het bloed die mogelijk door een chronische maagwandontsteking met Helicobacter pylori wordt veroorzaakt. Hierbij zien we afbraak van bloedplaatjes (de trombocyten) waardoor er milde bloeduitstortingen of soms zelfs zeer ernstige bloedingen kunnen ontstaan. Bij ITP wordt nu geadviseerd om altijd te testen op de aanwezigheid van een Helicobacter infectie en indien aanwezig deze te behandelen met antibiotica.
Heeft u of een van uw naasten een moeilijk te behandelen Helicobacter infectie, of een andere vraag over deze chronische infectie, dan kunt u een afspraak maken voor een intakegesprek bij onze expert op dit gebied dokter de Boer. Dokter de Boer is op de diagnostiek en de behandeling van Helicobacter pylori gepromoveerd en heeft in 1995 de quadruple therapie ontwikkeld; een antibiotische therapie die nu wereldwijd in de officiële richtlijnen als de meest effectieve behandeling wordt geadviseerd. Collega MDL-artsen uit heel Nederland verwijzen hun moeilijke Helicobacter patiënten al jaren naar dokter de Boer voor advies.
